Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

„Katyń…” - spotkania z pracownikami Instytutu Pamięci Narodowej - Oddział w Rzeszowie

W dniach 27 kwietnia i 28 kwietnia 2011 roku, Filia Nr 7 WiMBP w Rzeszowie zorganizowała dwie prelekcje omawiające temat „Katyń…”  z cyklu: „Historia Polski w zarysie”  z pracownikami Instytutu Pamięci Narodowej –Oddział w Rzeszowie. Spotkanie z panią Katarzyną Kyc nosiło tytuł: „Zbrodnia, która miała być zapomniana”, a prelekcja z panem Maciejem Rędziniakiem nawiązywała do tematu: „Zbrodnia Katyńska – Kłamstwo Katyńskie”. Kwiecień to miesiąc poświęcony pamięci zbrodni ludobójstwa przez żołnierzy NKWD na oficerach polskich. Pan Maciej spotkanie z Kl. III a (p. Mościszewska Jadwiga) i III b (p. Bożena Woźny) z Gim. Nr 4 (18 uczestników) rozpoczął od podania zagadnień, które były poruszane w trakcie wykładu:

1. Dlaczego doszło do „zbrodni katyńskiej”?
2. Jak dokonano zbrodni?
3. Jak wykryto „zbrodnię katyńską”?
4.  Kto i dlaczego kłamał o Katyniu?

Katyń to nie tylko rok 1940 –podkreślił pan Rędziniak- to również jedno z wielu miejsc, w którym dokonano zbrodni. „Katyń” to symbol zbrodni na polskich obywatelach i jednocześnie jedno z pierwszych miejsc, gdzie odkryto ciała zamordowanych oficerów polskich. Ten czyn miał swoje uzasadnienie jeszcze w latach 30’ XX w., kiedy to Stalin podpisał pakt z Niemcami tzw. Pakt Ribbentrop-Mołotow (23/24.08.1939 r.) mówiący o wzajemnej współpracy gospodarczej i militarnej państwa sowieckiego i niemieckiego. W tym dokumencie Polska została podzielona na dwie strefy wpływów, a granicę miedzy dwoma państwami miała dzielić rzeka San. W momencie wybuchu II wojny światowej wszystkie traktaty Polski z Niemcami- a po 17 września 1939 r.- z Rosją Sowiecką straciły na ważności. Następuje IV rozbiór Polski i rozpoczyna się tragiczny dla ludności polskiej okres okupacji. Zarówno Rosja, jak i Niemcy nie uznają polskiego rządu. Rosjanie, w przeciwieństwie do Niemców, traktowali obywateli i żołnierzy polskich, jak przestępców, jak partyzantkę powrześniową i zło konieczne. Do niewoli dostało się od 250-300 tyś. żołnierzy polskich. Podejrzanych o walkę z komunizmem (właściciele fabryk, inteligenci, nauczyciele, urzędnicy administracji państwowej itp.), koszarowano w różnych miejscach. Osobno oficerów, a osobno zwykłych żołnierzy. Zakładano im teczki i inwigilowano ich. Pojawił się problem, co z nimi zrobić. Na przełomie stycznia i lutego 1940 r. podjęto decyzję o zamordowaniu ponad 20 tyś. oficerów polskich. Dnia 05.03.1940 r. Stalin i czterech innych odpowiedzialnych za mord urzędników (Mołotow, Woroszyłow, Kalinka, Ganicz), podpisali zdradziecki akt zamordowania polskiej elity i inteligencji (więźniów Kozielska, Starobielska, Ostaszkowa), by tym sposobem wymazać społeczeństwo polskie, jako naród z mapy Europy.

Kwiecień 1940 r. zapoczątkował akcję mordowania jeńców polskich. Jedynie 395 osób uniknęło śmierci. Motywem było przeniesienie do innych obozów lub szukano takich, którzy mogli się przysłużyć Związkowi Sowieckiemu. W ciągu jednej doby mordowano strzałem w tył głowy, (w potylicę lub krąg szyjny) od 50 do 150 osób. Na przełomie kwietnia i maja wymordowano ok. 22 tyś. obywateli polskich. Rodziny zamordowanych zaczynały niepokoić się o los bliskich, od których nie mieli żadnych informacji. Wśród zamordowanych była jedyna kobieta Janina Lewandowska –córka gen. Dowbor-Mośnickiego (jej siostra Agnieszka zginęła w Palmirach w czerwcu 1940 r.). Rozpuszczano fałszywe informacje, które miały uśpić czujność Polaków (np. ucieczka do Mandżurii). Przypadek sprawił, iż jeńcy polscy pracujący przy budowie kolei, na przełomie 1942/1943 r., w lasach katyńskich, odnaleźli czapki, guziki po polskich oficerach. Zgłoszono sprawę Niemcom, którzy już byli w stanie wojny ze Związkiem Sowieckim. Pierwsze ekshumacje Katyniu rozpoczęły się w kwietniu 1943 r. Został sporządzony przez międzynarodową komisję raport mówiący o zbrodni przez NKWD, dokonanej w kwietniu 1940 r. Sowieci stworzyli własna komisję, która sfałszowała dowody podrzucając fałszywe listy, kartki mówiące, że zbrodni dokonali Niemcy. Tak powstało „kłamstwo katyńskie”.

Pani Katarzyna Kyc, kontynuując temat dla Kl. II c z Gim. Nr 11 ( p. Dziwisz Jowita i p. Marcin Świętoń -25 uczestników) i dla kl. II a z Tech. Samoch. (p. Katarzyna Bieniasz; p. Dorota Szymborska - 27 uczestników) nawiązała do sytuacji wymordowania polskich oficerów- elity polskiej społeczności. Po 3 latach, 13.04.1943 r., niemieckie radio –podkreśliła pani Katarzyna – podało wiadomość o zamordowaniu polskich oficerów w Katyniu. Strona sowiecka odrzuciła tę informację, podając za prawdę, że w Katyniu, w kwietniu 1941 r. zamordowali ich Niemcy. Powstało tzw. ”kłamstwo katyńskie”, które trwało do l. 90 XX wieku. Na tej kanwie powstawały różne publikacje nagłaśniające kłamstwo („Prawda o Katyniu” 1944 r. ), czy też podawano fałszywe informacje w podręcznikach szkolnych. W 1952 r. Kongres Amerykański powołał specjalną komisję, która stwierdziła, że zbrodni na oficerach dokonało NKWD. Nikołaj Burdenko –rosyjski autorytet w dziedzinie chirurgii - miał podkreślić „kłamstwo katyńskie”, ale w ostateczności nie można było tej zbrodni Niemcom udowodnić.

Temat Katynia stał się tematem tabu dla rządu komunistycznego Polski Ludowej. Nie wolno było mówić o Katyniu, gdyż groziło to więzieniem. Społeczeństwo polskie nie chciało pogodzić się z tą sytuacją, dlatego już w lipcu 1951 r. na Powązkach stanął pierwszy „Krzyż Katyński” z napisem „Katyń 1940”, który postawił św. p. pan Stefan Mela. W latach 90’ zostały przekazane władzom polskim przez przedstawicieli Związku Radzieckiego, pierwsze dokumenty o zbrodni w Katyniu.
W prelekcjach wzięło udział 70 uczestników.

Dyrekcji oraz pani Katarzynie Kyc i panu Maciejowi Rędziniakowi z Instytutu Pamięci Narodowej –Oddział w Rzeszowie oraz Dyrekcji i pracownikom Młodzieżowego Domu Kultury w Rzeszowie dziękujemy za pomoc w przygotowaniu prelekcji.