Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

„Polskie Państwo Podziemne” - Warsztaty Historyczne w Filii nr 7

„Polskie Państwo Podziemne”

Warsztaty Historyczne w Filii nr 7

z Panem Maciejem Rędziniakiem

z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie

W roku 2013  mija 74’ rocznica powstania Polskiego Państwa Podziemnego. W związku tym, w Filii nr 7 WiMBP w Rzeszowie zorganizowana została prelekcja poświęcona temu tematowi, poprowadzona przez pana Macieja Rędzinika z Instytutu Pamięci Narodowej-Oddział w Rzeszowie. Uczestnikami spotkania byli uczniowie z kl. II ct z Zespołu Szkół Samochodowych (wych. p. Paweł Rejman).

Podczas wybuchu  II wojny światowej 1939 r. Polska nie posiadała poza wojskiem żadnej organizacji cywilnej o charakterze wojskowym. Dlatego też- podkreślił pan Rędziniak- gdy zbliżała się kapitulacja Warszawy, Polacy nie mogąc się z tym pogodzić powołali organizację (z dnia  26 na 27 września 1939 r.) mającą charakter działań wojskowych -Służbę Zwycięstwu Polski. Złożona była ona z oficerów wojska polskiego, na czele której  stanął gen. Michałem Karaszewicz-Tokarzewski, która  stała się zalążkiem późniejszej organizacji Polskiego Państwa Podziemnego - Armii Krajowej.  

W miarę rozwoju tej organizacji powstawały nowe zręby administracyjne, wojskowe, które miały pełną aprobatę społeczeństwa polskiego. Podziemny parlament tworzyli przedstawiciele Stronnictwa Ludowego, Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Narodowego oraz Stronnictwa Pracy. W latach 1940-1943 zwany Politycznym Komitetem Porozumiewawczym, przekształcony w Krajową Radę Polityczną, a w 1944 roku w Radę Jedności Narodowej. Powołano Delegata Rządu na Kraj (funkcję tę pełnił m. in. Cyryl Ratajski), który kierował zakonspirowanym aparatem administracji cywilnej na szczeblu centralnym, w województwach i powiatach. Do lipca 1944 roku powstało 18 departamentów, które organizowały zakazane przez okupantów dziedziny życia.

Od listopada 1939 roku wydawano Biuletyn Informacyjny, redagowany przez Aleksandra Kamińskiego. Organizowano konspiracyjne koncerty, przedstawienia teatralne, wieczory autorskie i wykłady naukowe, tajne komplety. Działalność opiekuńcza przejawiała się w organizowaniu stypendiów, zapomóg i posiłków dla potrzebujących. Korzystano z pomocy jawnie działających organizacji, takich jak Czerwony Krzyż i Rada Główna Opiekuńcza. Departamenty Delegatury prowadziły studia przygotowujące rozwój i rozbudowę Polski po odzyskaniu niepodległości. Opracowane zostały między innymi plany repolonizacji odzyskanych Ziem Zachodnich i Północnych, czy też reformy rolnej. Wymiarem sprawiedliwości  i upowszechnianiem zasad zachowania się pod okupacją zajmowało się Kierownictwo Walki Cywilnej. Tajne rozprawy prowadzone były przez sędziów, a oskarżonemu przysługiwał obrońca. Za kolaborację  z okupantem, w zależności od ciężaru gatunkowego karano bojkotem, upomnieniem, chłostą oraz  w ostateczności śmiercią.

W 1940 roku Służba Zwycięstwu Polski przekształcona została w Związek Walki Zbrojnej, a następnie rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 roku w Armię Krajową. Głównym zadaniem AK było przygotowanie powstania w momencie załamania się Niemiec. W broń i materiały, konieczne do prowadzenia działań bojowych, Armia Krajowa była również zaopatrywana dzięki zrzutom lotniczym. Istotnym elementem działalności AK był wywiad i kontrwywiad. Do największych sukcesów podziemia wojskowego należało, między innymi zlokalizowanie produkcji niemieckich pocisków rakietowych V1. Obok Gen Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego, kolejno funkcje Komendantów AK pełnili: Gen. Kazimierz Sosnowski (od listopada 1939 r. do 1942 r. ), Gen. Stefan „Grot” Rowecki (od 1942 r. do 1943 r.) i Gen. Tadeusz „Bór” Komorowski (od lipca 1943 r. do 1944 r.) i ostatni Komendant Leopold Okulicki (od października 1944 r.,  zamordowany w 1946 r. ).

Do walki bieżącej powołano w 1940 roku Związek Odwetu, a poza granicami Rzeczpospolitej, na zapleczu frontu wschodniego, utworzono w 1941 roku organizację dywersyjną Wachlarz. W końcu 1942 roku z połączenia tych formacji powstało Kierownictwo Dywersji – Kedyw pod komendą płk. Emila Fieldorfa ps. "Nil". W powiązaniu z AK działała podziemna organizacja Związku Harcerstwa Polskiego - Szare Szeregi, której starsi członkowie, przeszkoleni wojskowo brali udział akcjach bojowych Kedywu. Do najsłynniejszych należy przeprowadzona w 1943 roku akcja pod Arsenałem. Armię Krajową wspomagali, także tzw. Cichociemni, wyselekcjonowani żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, z których 316 po specjalnym przeszkoleniu przerzucono drogą lotniczą do kraju. Powstawały również organizacje wojskowe „leśne” typowo partyzanckie, które działały na wsiach i w lasach. Oddziały te liczyły od 30 do kilkaset osób.  (na Zamojszczyźnie ok. 1500 osób) W 1944 roku Armia Krajowa liczyła około 380 tysięcy członków, z których pod broń udało się postawić 110 tysięcy.

Najważniejszym przedsięwzięciem okupowanej Polski było przygotowanie pod kierunkiem ówczesnego komendanta AK Gen. Stefana „Grota” Roweckiego oddziałów AK (z całej Polski) Powstania Warszawskiego, które wybuchło 1 sierpnia 1944 r. o godz. 17.00. Niestety w wyniku szkodliwych działań o charakterze politycznym, (m.in. zakaz zrzutów dla Warszawy przez Stalina, brak amunicji, żywności ), po 60 dniach, Powstanie Warszawskie upadło. Wzięło w nich udział ok. 50 tyś. powstańców, wśród nich mali chłopcy w wieku od 11-18 lat. Ogółem podczas wojny w walce, w więzieniach i obozach zginęło około 60 tysięcy żołnierzy AK. Od maja 1944 do maja 1945 do obozów sowieckich wywieziono ponad 30 tys. akowców, z których niemal połowa zaginęła bez śladu. W latach 1945-1955 w ramach represji komunistycznego Urzędu Bezpieczeństwa aresztowano ich około 40 tysięcy. 11 września 1998 roku Sejm Rzeczpospolitej Polskiej ustanowił dzień 27 września Dniem Polskiego Państwa Podziemnego. W spotkaniu wzięło udział 19 uczestników.

Dziękujemy panu Maciejowi Rędziniakowi za przedstawienie tematu prelekcji. 

Anna Kurowska

Żródła:

Internet: http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/691387,Poczatki-Polskiego-Panstwa-Podziemnego

__________________________________________________________________________________________________________

GALERIA