Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Lucie Di Angeli – Ilovan: "Żniwo gniewu"

Powieść Lucie Di Angeli – Ilovan jest utworem, który niezwykle mocno oddziaływuje na czytelnika. Akcja książki obejmuje kilka lat – rozpoczyna się w 1939 r., a kończy w listopadzie 1945 r. Wprowadzeniem do głównych wydarzeń powieści jest prolog – zwracający uwagę na genezę utworu, a końcową, zamykającą część książki stanowi epilog. To właśnie z epilogu dowiadujemy się, że Magdalena najprawdopodobniej spotkała ojca (Orłowa), chociaż nie rozmawiała z nim na temat swego pochodzenia i nie opowiedziała historii swej matki, Maruszki. Fabuła utworu jest bardzo rozbudowana czasowo i wielowątkowa. Głównym wątkiem jest tułaczy los Kaszmiry i Maruszki, wątki poboczne dotyczą okupacji sowieckiej i niemieckiej, miłości Maruszki do Zygmunta, Kaszmiry do Szuryka, życia Pauliny itd. Wydarzenia fabuły wybiegają przed rok 1939, a z Magdaleną (córką Maruszki) żegnamy się w 2009 r. Akcja rozgrywa się w wielu miejscach. Autorka prowadzi swoich bohaterów przez kresowe miasteczka (Małodeczna, Nowojelnia), wsie, folwarki niemieckie w III Rzeszy (Labniz) aż na Ziemie Odzyskane (Zielona Góra). Tematem utworu jest wojna, okupacja sowiecka i niemiecka oraz losy Polaków podczas II wojny światowej. Problematyka książki to ukazanie wpływu wojny na losy bohaterów, na ich świadomość i postępowanie, podkreślenie destrukcyjnej siły wojny oraz odpowiedzialność za los własny i bliźnich. Główne bohaterki – Kaszmira i Maruszka – to symbole tysięcy kobiet, którym w udziale przypadł tragiczny los, tułaczka od Kresów po Ziemie Odzyskane, przeżycie wielu dramatów i tragedii osobistych, stawianie czoła okrucieństwu i bestialstwu najeźdźców. Te dwie niezwykle dziele i odważne kobiety zapłaciły bardzo wysoką cenę za przetrwanie. Głód, poniewierka, gwałty dokonywane na Kaszmirze, ciężka niewolnicza praca, nieludzkie warunki, w jakich przyszło im żyć nie złamały ducha bohaterek. Przed całkowitym załamaniem się chroniły ich piękne wspomnienia przeżytej miłości (do Zygmunta
i Szuryka), miłości do siebie i dzieci. Wojna ich nie pokonała. Jak pisze M. Kalicińska „To opowieść o kobietach wprzężonych w tryby wojny, o ich sile i woli przetrwania,o oddaniu dla drugiego człowieka i pielęgnowaniu tradycji rodzinnych. O pięknie miłości w podłych czasach, o poświęceniu, gdy nikt nie idział jego sensu, i wreszcie
o wierności”.   Narrator charakteryzuje Kaszmirę i Maruszkę przeważnie w sposób pośredni, ukazując je w działaniu. Również w odniesieniu do pozostałych bohaterów powieści przeważa charakterystyka pośrednia, ponieważ zdarzenia i czyny postaci
są najważniejsze.  Główne bohaterki to postacie pozytywne, wzory do naśladowania.
W „Żniwie gniewu” jest również wielu negatywnych bohaterów. Autorka jest obiektywna, wśród Rosjan kreuje postaci pozytywne ( np. Orłow, Zacharow) i negatywne (np. Horaszko i „kacapy”). Również środowisko Niemców jest zróżnicowane – rodzina Schillerów (oprócz Hansa) to tzw. dobrzy Niemcy a Heinrich  to zwolennik ideologii Hitlera. Jednak prawdziwe oblicze ludzi odkrywają ekstremalne sytuacje. Często są przekraczane granice człowieczeństwa. Autorka ukazuje to w bardzo sugestywny sposób, kreśląc przerażające obrazy za pomocą kilku słów lub zdań. W drodze
do Działdowa kobiety „(...) od razu dostrzegły sowieckich żołnierzy. Machali do nich, śmiali się, gwizdali i pokrzykiwali”. „(...) złapali Olenę za kołnierz kożucha  i wciągnęli ją do góry na ciężarówkę. I odjechali. Krzyk Oleny rozległ się po całym lesie”. „(...) Wiedziały, że żołnierze nie zabrali Oleny do domu. Wiedziały, że po tym, jak ją zgwałci dwudziestu kilku, może trzydziestu kilku żołnierzy, rzucą jej ciało w jakąś zaspę”.
Bitwa pod Stalingradem odmalowana jest w słowach: „W kotle stalingradzkim było jak
w piekle. Gotowało się, paliło, przelewały się dwie masy żołnierskie i przepuszczane były przez jakąś niewidzialną maszynę, z której wylewało się bezimienne mięso”. „Widziałeś jak moi żołnierze rozłupywali czaszki i jedli mózgi trupów. Wiesz, czym tu jest głód?” Już na podstawie tych kilku zdań czytelnik maluje w wyobraźni obrazy straszliwe i przerażające, a takich opisów porażających swym okrucieństwem jest w powieści bardzo wiele. Można zadać sobie pytanie dlaczego ludzie zgotowali ludziom tak straszliwy los. Brunhilda, matka Hansa Schillera, młodego niemieckiego żołnierza mówi: „Zabrali mi syna. Zabrali mu jego duszę. Do piekła. (...) On nie broni ojczyzny. On broni jakiejś chorej idei, w którą ślepo wierzy. O nic nie pyta. To jego religia. Jego wiara. I nic nie widzi. Oślepł. Zabrali mu oczy, duszę i serce. (...) to jest wojna, to jest rzeźnia”. Wojna wyzwoliła najgorsze instynkty. Żołnierze, partyzanci, chłopi niezależnie od narodowości mordowali, wykonywali egzekucje, walczyli na froncie, później już mścili się i dokonywali odwetu za krzywdy swoje i najbliższych. Tylko nieliczni nie ulegli dehumanizacji i trwali przy wartościach ludzkich. Tak autorka pokazuje wpływ wojny szczególnie na mężczyzn. A kobiety? Zostały też wprzężone w tryby wojny, płaciły najwyższą cenę. Przykładem są główne bohaterki oraz inne pracownice folwarków niemieckich arystokratów. Przez całą wojnę ciężko pracowały dla Niemców, znosiły bicie i upokorzenia, a w końcu zhańbione i zgwałcone w okrutny sposób zginęły z rąk Sowietów (np. Galina). Kaszmira przeżyła, ale zapłaciła srogo.Była gwałcona przez Heinricha, lecz ocaliła życie swoje i Olinki i zapewniła byt dziecku i sobie.Tytuł powieści jest adekwatny do treści. „Żniwo gniewu” daje świadectwo tego, czym była wojna, ukazuje jej niszczycielską siłę, która zabiera wszystko: życie, godność, miłość, człowieczeństwo, dom, rodzinę. II wojna światowa zabrała ok. 50 mln istnień ludzkich, unieszczęśliwiła tych, którzy ją przeżyli, bo na każdym odcisnęła swoje piętno.Utwór pisany jest prostym językiem: „narracja tworzona jest ze szczegółów, które zwykle uchodzą uwagi; ze smaków, zapachów, ulotnych wrażeń”, pisze Nina Terentiew. Autorka unika zdań rozbudowanych, w dialogach i opisach zdarzeń dominują zdania pojedyncze lub złożone, w których występują tylko dwa orzeczenia. Często występują urywane zdania, co podkreśla stan psychiczny bohatera. Powieść ma zapierającą dech w piersich akcję, zróżnicowane postacie bohaterów, zawiera fragmenty lirycznych wspomnień i stawia czytelnika w sytuacji, kiedy zadaje sobie pytanie o człowieczeństwoi jego granice. Książka o cierpieniu, wytrwałości i nadziei oraz o niezwykłej sile kobiet odnosi się nie tylko do czasów II wojny światowej. Można powiedzieć, że ma wartość uniwersalną, bo teraz na ziemi też toczą się wojny a kobiety, tak jak Kaszmira i Maruszka, choć nie są na linii ognia walczą, chroniąc rodzinę, ciepło, miłość, wspomnienia dobrych, spokojnych czasów. „Żniwo gniewu” Lucie Di Angeli -Ilovan  –to utwór, obok którego nie można przejść obojętnie.
 

Opracowała:   Elżbieta Podgórska DKK Lubenia

Na najbliższym spotkaniu w dniu 23 kwietnia 2012 o godz. 17.00 porozmawiamy o książce "Żar Sahelu" Agnieszki Podoleckiej.  Jest to druga po "Głosie Sangomy" powieść autorki zafascynowanej Afryką. To doskonale osadzona w egzotycznych realiach historia kilku miesięcy życia żony i córki polskiego dyplomaty w niebezpiecznym Mali. W Zachodniej Afryce panuje susza, która zabija ludzi, zwierzęta i wszelką nadzieję. Krajem wstrząsa seria rytualnych morderstw. W atmosferze strachu i niepewności, Anna i Bella przyjeżdżają do Mali, by przeżyć nieoczekiwaną przygodę. W ich życie wkroczą szamani, tajemnice i wielkie namiętności. Co je łączy z tajemniczym ludem Dogonów, czy w wirze dramatycznych wydarzeń odnajdą siebie i prawdziwą miłość?

                                                                                    Serdczenie zapraszamy.

                                                                                         Wiesława Piekarz