Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Stieg Larsson: „Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet”

W sobotę, 22 grudnia odbyło się kolejne spotkanie Klubowiczów Dyskusyjnego Klubu Książki w Strzyżowie. Tym razem omawiano pierwszy tom trylogii kryminalnej Stiega Larssona „Millennium. Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet”.

Książka opowiada historię dziennikarza Mikaela Blomkvista, którego kariera gwałtownie załamuje się wskutek opublikowania przez niego artykułu demaskującego jednego z czołowych skandynawskich biznesmenów. Nieszczęśliwie dla dziennikarza, tekst zostaje uznany przez sąd za pomówienie. Wyjściem z sytuacji wydaje się być niecodzienna propozycja Henrika Vangera, który prosi go o zbadanie nierozwiązanej od lat, rodzinnej zagadki. W mgnieniu oka życie Mikaela przeradza się w pełną niebezpieczeństw śmiertelną grę w której nikt nie pozostaje poza kręgiem podejrzeń. Cała sprawa dotyczy zaginionej w niewyjaśnionych okolicznościach siostrzenicy zleceniodawcy. Sprawa po tylu latach wydaje się być beznadziejna, jednak Mikael jako świetny dziennikarz śledczy, który dodatkowo dysponuje nieocenioną pomocą Lisbeth Salander, powoli zaczyna odkrywać prawdę.
Z pozoru więc, książka wydaje się być typową historią kryminalną, jednak kunszt autora powoduje, że nie jest to zwykła rozrywka, a podróż w głąb ludzkiej psychiki.
Przede wszystkim sama zagadka jest bardzo precyzyjnie skonstruowana-książka zawiera drzewo genealogiczne rodu Vangerów i mapę wyspy na której historia się rozgrywa, a w całej intrydze trudno doszukać się słabych punktów. Ta misternie utkana, wartka fabuła jest jednym z wielu atutów książki Larssona. Kolejnym jest niewątpliwie wielowymiarowość, niezwykle barwnych postaci, których życie samo w sobie mogłoby stanowić temat oddzielnych książek. Na uczestnikach Klubu największe wrażenie zrobiła Lisbeth Salander. Ta arcyciekawa postać wydaje się niemal nierealna i przypomina bardziej bohaterów gier komputerowych czy komiksów niż realną osobę. Z jednej strony genialna, czemu daje wyraz w sposobie w jaki pracuje, a z drugiej zupełnie nieprzystosowana społecznie, zmuszona korzystać z pomocy kurateli sądowej. Jej przypadek wpisuje się w szerszy, podjęty przez Larssona dyskurs, dotyczący miejsca kobiet w społeczeństwie. Autor, pomiędzy rozdziałami, umieszcza bowiem dane statystyczne dotyczące sytuacji kobiet w Szwecji, np. „46 procent szwedzkich kobiet choć raz doświadczyło przemocy ze strony mężczyzny”, czy „13 procent szwedzkich kobiet doświadczyło pozamałżeńskiej przemocy seksualnej”, który to zabieg, diametralnie zmienia kontekst całej historii i urealnia ją. Lisbeth zostaje bowiem brutalnie zgwałcona przez swojego kuratora – nie pozostając mu dłużna, mści się na nim równie sadystycznie. Opisy Larssona są w tej materii boleśnie realistyczne.
Przyglądając się bliżej rodzinie Vangerów, poznajemy stopniowo historię arystokratycznego rodu uwikłanego we współpracę z nazistowskim reżimem, a wraz z nią zaczynamy rozumieć mechanizmy charakterystyczne dla tego rodzaju ideologii. Przed napisaniem powieści Larsson niewątpliwie dobrze odrobił zadanie domowe. Opisywane relacje rodzinne, można uznać za typowe dla czynnych nazistów. Świadectwa rodzin personelu obozów koncentracyjnych czy historia pewnego Austriaka świadczą o tym, że niestety koszmar wojny jest wciąż obecny w życiu potomków uczestników tamtych wydarzeń. Larsson zdaje się nie mieć co do tego wątpliwości i w sposób dobitny pokazuje to w swojej książce.
Spora część spotkania poświęcona została kwestiom moralnym, które pojawiły się wokół postaci głównego bohatera – Mikaela Blomkvista i jego licznym romansom i związkowi z zamężną kobietą. W ten sposób autor dodatkowo uwiarygodnia swoją opowieść wskazując, że świat wokół nas nie jest czarno-biały a ludzie nie dzielą się na dobrych i złych. Czytelnikom znany może być film pod tytułem „Dziewczyna z tatuażem” , który powstał w oparciu o książkę, a który uczestnicy spotkania starali się porównać z lekturą. W trakcie dyskusji okazało się, że kilku klubowiczów zdecydowało się przeczytać pozostałe tomy trylogii. Trudno się temu dziwić, jest to na pewno lektura, którą czyta się z zapartym tchem. Warto ją polecić na długie zimowe wieczory zwłaszcza, że hulający za oknem wiatr pomoże wczuć się w lodowatą skandynawską atmosferę.

Anna Agopsowicz
DKK przy BPG i M w Strzyżowie