Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Amos Oz – czarnoksiężnik literatury hebrajskiej

13 listopada 2017 r. w Dyskusyjnym Klubie Książki „Liberatorium” Miejskiej Biblioteki Publicznej w Jaśle rozmawialiśmy o książce Amosa Oza „Opowieść o miłości i mroku”. Biografia Oza to losy jego rodziny oraz bliższej i dalszej historii Izraela, której jest spadkobiercą i orędownikiem. To także opowieść o bezskutecznej próbie pogodzenia się z samobójczą śmiercią matki: „Nie obudziła się już tego ranka, (...) nawet kiedy zrobiło się widno, a spośród gałęzi fikusa w szpitalnym ogrodzie zawołał na nią ptaszek (…), zawołał jeszcze raz i jeszcze bez skutku, ale mimo wszystko próbował znowu i znowu, i czasami wciąż jeszcze próbuje” – czytamy w książce. Oz to pisarz erudyta, który poszukuje inteligentnego czytelnika. Autor pozwala być świadkiem swojego bólu, zachowując jednak bezpieczną odległość. Utrzymanie tego dystansu to jedyna możliwość zbliżenia się i poznania, wybaczenia i uwolnienia od złych emocji, w których nie jest osamotniony. Czytelnikiem Oza nie jest pospolity plotkarz, ale ten który umie uszanować jego ból i mu współczuje. „Kto sedna opowieści doszukuje się w przestrzeni pomiędzy utworem a tym kto go napisał – ten błądzi. Szukać należy nie między dziełem a autorem lecz raczej pomiędzy tekstem a jego odbiorcą” – uważa Oz.

Moim zdaniem książka jest wspaniała. Dlaczego? Dlatego, że zmusza czytelnika do poszerzania swojej wiedzy; porównywania swojego życia z życiem innych ludzi; zaprzyjaźnienia się z nieznanym – pisze w recenzji Maria Kantor.

Myślę, że jest to jedna z najlepszych i najmądrzejszych książek, jakie ukazały się w ostatnich latach. Książka ważna dla kształtowania się myślenia współczesnego człowieka i pomocna w zrozumieniu procesów i zdarzeń wśród których żyje – powiedziała na zakończenie Stanisława Czernik.

Amos Oz „ Opowieść o miłości o mroku”

Książka Amosa Oza „Opowieść o miłości i mroku” jest historią kilku pokoleń jego rodziny na Litwie i Ukrainie, potem po jej przybyciu do Palestyny, dzieciństwa autora na przedmieściach Jerozolimy i wczesnej młodości w kibucu. Książka ma 653 strony i czyta się ją bardzo trudno. Niejednokrotnie trzeba sięgnąć do Encyklopedii i innych źródeł historycznych, aby dowiedzieć się co działo się od połowy XIX w. aż do 60-tych lat XX. w Europie i na Bliskim Wschodzie. Obecnie świat wygląda inaczej. Jedne państwa zniknęły, inne powstały a stosunki między państwami Europy, Azji i Ameryki są czasem dobre, czasem złe. Moim zdaniem książka jest wspaniała. Dlaczego? Dlatego, że zmusza czytelnika do poszerzania swojej wiedzy; porównywania swojego życia z życiem innych ludzi; zaprzyjaźnienia się z nieznanym. Oz porusza także tematy ważne takie jak śmierć i życie po śmierci. Oto według mnie najważniejsze cytaty z książki: – „Samotność jest jak uderzenie ciężkiego młota, szkło kruszy w drobny mak, ale kuje żelazo”. – „Milczenie przystoi mędrcom, a co dopiero głupcom”. – „Nie ma sensu pleść trzy po trzy. Lepiej się nie wyrywać, jeśli się nie ma nic sensownego do zaprezentowania”. – „Czasami jakieś słowo wymaga wokół siebie zupełnej ciszy- aby mieć dość przestrzeni, jak niektóre obrazy na ścianie nie znoszą żadnych sąsiadów”. – „Jeżeli wypłakałeś wszystkie łzy, nie płacz śmiej się”. Amos Oz (właściwie Amos Klausner), pisze w języku hebrajskim. W 2013 r. otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego i nagrodę Franza Kafki, a od kilku lat jest wymieniany jako jeden z głównych faworytów do otrzymania literackiej Nagrody Nobla.

Maria Kantor DKK Liberatorium MBP w Jaśle

Amos Oz „Opowieść o miłości i mroku”

Opowieść Amosa Oza jest narracją o kilku zasadniczych, ciągle przeplatających się wątkach. Jest tu opowiadana historia rodziny pisarza, rodów: Mussmanów ze strony matki i Klausnerów ze strony ojca. Historia rzucona na tło wydarzeń historycznych i społecznych w Europie pierwszej połowy XX w., których skutkiem była emigracja do Palestyny. Historia osobista przodków opleciona tragicznymi zdarzeniami, ludźmi, emocjami, wreszcie historia formowania się młodego państwa Izrael, wydarzeń wojennych z lat 1947-49 i równolegle kształtowania się samego autora jako pisarza. Wszystkie wątki mają równe znaczenie, wszystkie splatają się w subtelny obraz pełen barw i odcieni, światła i cienia, symboli i znaczeń, tak wymowny i przemawiający do wyobraźni jak obrazy starych flamandzkich mistrzów. Jest Amos pisarzem wytrawnym i uważnym, jego postaci są nakreślone mistrzowską ręką: prawdziwe i niejednoznaczne, opisane bez sentymentów i skrywania słabości ale z czułością i zrozumieniem. Wydarzenia społeczne i polityczne epoki ukazane są zawsze przez działania i losy jednostek, co czyni te opisy wiarygodnymi i wstrząsającymi. Wartość tej książki polega m.in. na tym, że tam gdzie inni widzą tylko wydarzenia, racje, nawet heroizm, autor zawsze dostrzega konkretnego człowieka, którego historia i polityka doświadcza, odbierając mu nie tylko komfort życia ale też nadzieję, godność, często życie. Amos Oz jest człowiekiem i pisarzem wyrosłym z wielu kultur i środowisk. Jego rodzina i on sam doświadczył osobiście tragedii przodków w Europie, życia w Palestynie pod panowaniem brytyjskim, powstawanie własnego państwa Izrael, z którym wypędzeni z Europy Żydzi wiązali duże nadzieje. Wreszcie konflikt izraelsko-arabski i wielkie rozczarowanie polityką. Oz jest wielkim humanistą ale humanistą pozbawionym złudzeń wobec wszystkich głoszonych haseł nacjonalistycznych i politycznych. Patrzy na politykę poprzez pryzmat losów pojedynczych ludzi i tylko one ostatecznie okazują się ważne. Istotne jest tylko to co inny człowiek może zrobić i kim ma być dla drugiego człowieka. Pokazuje nam sylwetki takich ludzi, zupełnie zwykłych jak Mala i Staszek Rudniccy czy arabska rodzina Silwanich, zwykłych mieszkańców Jerozolimy i Tel Awiwu ale też intelektualistów, jak chociażby wuj ojca Josef Klausman czy pisarz Szmuel Agnon, Dawid Ben Gurion. Pokazuje też w mistrzowski sposób życie codzienne z jego uciążliwościami i entuzjazmem, otoczenie, przyrodę, wszystko co stanowi o jego pełni. Język tej narracji jest wyrazisty, spokojny i wnikliwy, bogaty w konteksty i odniesienia do wielu kultur: zarówno tych, z których się opowieść rodzi, Polski, Litwy, Ukrainy, Rosji, jak i tradycji hebrajskiej, palestyńskiej. Jerozolima jak wielki tygiel miesza tych ludzi, uchodźców z Europy a politycy usiłują ulepić z nich nowy naród. Tylko, że każdy przybył tu już z jakimś własnym bagażem doświadczeń, uczuć dobrych i złych, traum i nadziei. Amos ze zrozumieniem i wrażliwością pisarza to opisuje, a jednocześnie sam na własnym życiu obserwuje i doświadcza. Wydaje się, że Amos mówi do nas w tej powieści-biografii także głosem matki, którą zabiła depresja. Woła o zrozumienie i prawo do szczęścia, i godności wszystkich ludzi. Książka ta jest nie tylko świetną lekturą mówiącą prawdę o człowieku w historii ale też w znaczeniu fundamentalnym, filozoficznym o kondycji człowieka jako gatunku. Jest to głos wielkiego pisarza i humanisty. Myślę, że jest to jedna z najlepszych i najmądrzejszych książek jakie ukazały się w ostatnich latach. Książka ważna dla kształtowania się myślenia współczesnego człowieka i pomocna w zrozumieniu procesów i zdarzeń wśród których żyje.

Stanisława Czernik DKK „Liberatorium” MBP w Jaśle