Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

Dnia 28.07.2017 r. spotkali się Klubowicze Dyskusyjnego Klubu Książki dlla dzieci, na którym omawiano książkę Doroty Combrzyńskiej – Nogala pt.,,Bezsenność Jutki”.

"Bezsenności Jutki" dotyka tematu związanego z historią Litzmannstadt Ghetto, drugiego co do wielkości getta w okupowanej Polsce. W tym roku mija 70-ta rocznica tzw. Wielkiej Szpery. Za kilka dni zaczną się oficjalne uroczystości, które przypomnieć mają o tym co się stało we wrześniu 1942 r. Temat ten jest ściśle związany z dziećmi, bo wtedy wywieziono z łódzkiego getta niemal wszystkich najmłodszych jego mieszkańców, poniżej 10 roku życia. Jako "nieprzydatnych" do pracy. Bohaterką książki Doroty Combrzyńskiej-Nogali jest siedmioletnia dziewczynka, córka Jakuba Cwancygiera i Ruth Cwancygier z domu Berg, wnuczka Dawida Cwancygiera i wnuczka Rebeki Kacelson, i wnuczka Haliny Puławskiej, i.... "Spolonizowana Żydówka", która przysłuchuje się sporom swoich przyjaciół z podwórka, że nie jest Żydem ten, kto nie zna jidisz i nie czyta świętych ksiąg. Dzieci nie znają podziałów, ale pilnie słuchają i obserwują dorosłych - a oni dyskutują o Żydach przywiezionych z Czech, Wiednia, którzy mówią po niemiecku (!), o Polakach (Żydach?), którzy mówią tylko po polsku. Dlaczego znaleźli się w getcie? "Kim jest więc Żyd, mamo" - pytają moje dzieci... Jutka miała żydowskich rodziców. Nie ma ich, nie wiadomo czy wrócą. Dorosły przeczuwa, co mogło się z nimi stać. Dziecko zatrzymuje się na poziomie wiedzy Jutki. Ma ona dziadka, który próbuje jej objaśnić otaczający świat. Z wiarą, mimo wszystko, w fundamenty człowieczeństwa. Lecz bez złudzeń... Dziadek mówi wyłącznie po polsku i jest "miszigene" (szalony), jak twierdzi Josek, towarzysz dziewczynki z podwórka. Razem z nim poznaje ona ciemniejszą i groźniejszą stronę życia getta. Dziadek jest głosem lepszego świata - razem z Jutką cierpi na bezenności, opowiada bajki (silnie zakorzenione w mitologii), zawsze potrafi wyczarować coś do jedzenia, robi rękawiczki na drutach i jest dobrym opiekuńczem duchem Jutki. Zmusza ją do nauki pisania i czytania, a nawet pokazuje (marnując chleb według Joska), że dobrym zwyczajem jest dokarmianie zimą ptaków. Dziadek opowiada mity i wie, jak przygotować dzieci na przetrwanie. Nauka zabawy w chowanego i umiejętność bezszelestnego znikania okazuje się przydatna, w walce o przetrwanie. Jest i ciotka Estera, "o dobrym wyglądzie". Wymęczona pracą ponad siły, głodna i opowiadająca bajki, w których śnieżka zamiast jabłka gryzie bułkę z zatrutą kiełbasą... Pełne niewymuszonej prostoty są ilustracje Joanny Rusinek, ze metaforyczną i znaczącą (co wyjaśnia się w trackie czytania opowieści) okładką. Operujące szarościami i czernią, ze szczyptą pudrowego różu wprowadzonego przy wątkach, w których znaczącą rolę odgrywają emocje Jutki. Unikające dosłowności, współtworzące klimat opowiedzianej historii. I na nich nigdy nie pojawia się nic co związane z wątkami kultury żydowskiej. Myślę, że warto przeczytać.