Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

13 września 2017 r. na spotkaniu DKK dyskutowaliśmy na temat dwóch książek: „Dom pod Lutnią” Kazimierza Orłosia oraz „Dwie kobiety” Doris Lessing.

Ja chcę zachęcić do przeczytania tej drugiej. Najpierw jednak słów kilka o autorce. Doris May Lessing urodziła się 22 października 1919 r. w Kermanszahu w Persji w dzisiejszym Iranie. Wczesne dzieciństwo spędziła w Kermanszahu, mieszkała również w Rodezji, a w 1948 przeprowadziła się do Anglii. Uznanie zdobyła dzięki książkom psychologicznym i obyczajowym z życia kobiet. 11 października 2007 przyznano jej literacką Nagrodę Nobla, uzasadniając wybór stwierdzeniem: „...jej epicka proza jest wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą”. Ciekawostką jest to, że była najstarszą osobą , która otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. W powieści „Dwie kobiety” jak w soczewce skupiają się jej poglądy. Powieść ta składa się z czterech opowiadań. Pierwsze z nich to „Dwie kobiety”. Lil i Roz od dziecka się przyjaźnią, są nierozłączne. Kiedy rodzą synów, Roz - Toma, Lil - Iana, nic dziwnego, że ich synowie w miarę dorastania są jak bracia. Dwie rodziny żyją w pełnej symbiozie. I nagle pewnego dnia dwie dojrzałe kobiety i dwaj młodzi chłopcy, bo jeszcze nie mężczyźni, zostają kochankami. I chociaż nie są to związki kazirodcze, to budzą we mnie sprzeciw. W dorosłym życiu Tom i Ian żenią się, mają dzieci, ale nie potrafią stworzyć szczęśliwych rodzin, są emocjonalnie i uczuciowo uzależnieni od dawnych związków, nie potrafią zerwać więzów, które ich łączą. Unieszczęśliwiają i niszczą swoje rodziny. Czy wyzwolone, dojrzałe kobiety mają prawo wykorzystać sytuację, nawet za przyzwoleniem i na życzenie chłopców? Gdzie jest granica, po przekroczeniu której wszystko się zmienia i nie ma już odwrotu? Zygmund Freud miałby co analizować. „Wiktoria i Staveneyowie” to drugie z opowiadań. Jest to opowieść o trudnym dorastaniu młodej, czarnej dziewczyny, dźwigającej ciężar opieki nad chorą ciotką, o nierównościach społecznych, o braku możliwości awansu tylko dlatego, że rodzi się w biednej dzielnicy. Kiedy Wiktoria zachodzi w ciążę z białym mężczyzną i rodzi córkę, postanawia wychować ją sama. To bardzo trudny czas. W miarę jak Mary dorasta, Wiktoria coraz częściej myśli o jej przyszłości, nie chce, aby jej córka dorastała w niebezpiecznej, biednej dzielnicy i miała życie podobne do jej życia. Widzi tylko jedną możliwość. Postanawia ujawnić ojcu dziecka prawdę. Akceptacja dziewczynki przez rodzinę jej ojca powoduje, że staje się ich coraz częstszym gościem. Weronika uświadamia sobie, że więzy pomiędzy nią i córką zaczną się rozluźniać. Podejmuje trudną decyzję, decyduje się na ten układ, bo wie, że jest to przepustka do lepszego życia dla Mary, możliwość dobrego wykształcenia i awansu społecznego, którego Wiktoria z racji urodzenia była pozbawiona. ”Przyczyna” to trzecia opowieść. Osadzona w bliżej nie określonym czasie. Klimatem przypominająca powieści fantasty, ale z jakże uniwersalnymi przesłaniami, wiecznie aktualnymi. Ostatni z Dwunastu, członek Rady Mędrców snuje opowieść o przyczynach zbliżającego się upadku cywilizacji jego ludu – Rodytów. Brak szacunku dla przeszłości i ludzi, którzy ją tworzyli, dla praw, które przez wieki były przestrzegane. Już zapomniano o mądrej władczyni Destrze, która wsłuchiwała się w głosy doradców. Za jej władania kraj rozkwitał, tworzyła prawa, które służyły ludziom. Dwunasty opowiada o jej następcy DeRodzie, despocie, narcystycznym głupcu zapatrzonym w siebie, bez wizji przyszłości, który zaprzepaszcza dorobek pokoleń. Młodzi ludzie bez mądrych przewodników lekceważą prawa, wstydzą się legend i podań opowiadanych od wieków, uczących prawd, którymi kierowali się ich przodkowie, zdemoralizowani, wałęsający się bez celu nieuchronnie dążą do upadku. Dwunasty opowiada historię swojego narodu, ku przestrodze, woła : uczcie się na błędach, ale oni są głusi. A my, czy słuchamy, uczymy się? Śmiem wątpić. „Dziecko miłości” to czwarte i ostatnie opowiadanie traktujące o miłości, pożądaniu, zdradzie, o bezsensie wojny, o jej okrucieństwach. Toczy się najokrutniejsza z wojen – druga wojna światowa. Młody James Reid zaciąga się do wojska, wyrusza w długą drogę do Afryki, potem do Indii. Okręt zawija do Kapsztadu. Wychudzonej, schorowanej, zdziesiątkowanej przez choroby załodze ląd jawi się jako raj. Kiedy więc James spotyka młodą, piękną kobietę, zakochuje się. To opowieść o idealnej miłości młodego mężczyzny do kobiety, która ulega chwilowemu zauroczeniu, ale woli zostać z mężem. Opowieść o miłości, która rani, jest egoistyczna. Nawet po latach, mimo że James zakłada rodzinę, nie może zapomnieć o ukochanej Daphne, tym bardziej, że być może jest ojcem jej dziecka. Rusza w podróż, aby odnaleźć ją i syna. Jego żona Helen o wszystkim wie, lecz on nie zastanawia się nad tym, co ona czuje, czy ją rani. A co będzie gdy odnajdzie Daphne i syna? Czy ich świat się nie zawali, jaką przyjdzie zapłacić im cenę? Czy ma prawo tak postępować? Wszystkie opowiadania traktują o przekraczaniu granic, o kondycji moralnej człowieka, o nierównościach społecznych, bezsensie wojny, wreszcie o miłości. Doris Lessing nie ocenia swoich bohaterów, ich wyborów, ona tylko opowiada, ocenę pozostawia czytelnikowi. Na mnie dwa opowiadania wywarły największe wrażenie: „Dwie kobiety” i „Przyczyna”, ponieważ wywołują najwięcej emocji i zmuszają do refleksji. Zachęcam do przeczytania „Dwóch kobiet” i życzę miłej lektury. Krystyna Przystaś DKK przy BPGiM w Strzyżowie