Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

"Jaremianka" Agnieszka Daukszy

W pierwszym tygodniu lipca, a więc na początku tegorocznych wakacji w Gminnej Bibliotece Publicznej w Haczowie odbyło się spotkanie Dyskusyjnego Klubu Książki. Tym razem omawiałyśmy powieść biograficzną pt. „Jaremianka. Biografia”.

Autorem powieści jest dr Agnieszka Dauksza Asystentka w Katedrze Antropologii Literatury i Badań Kulturowych WP UJ. Autorkę blisko 60 artykułów, a także wielu książek takich, jak chociażby „Afektywny modernizm” interesuje bardzo sztuka oraz literatura międzywojenna. W 2015 roku była laureatką konkursu stypendialnego Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej dla wybitnych, młodych naukowców. Jest też członkiem redakcji literaturoznawczych czasopism naukowych Zagadnienia Rodzajów Literackich i Teksty Drugie.

Do napisania biografii Marii Jaremy skłoniła ją chęć poznania życia i twórczości kobiety niezwykłej, wybitnej, reprezentującej awangardowe środowisko artystyczne działające w okresie międzywojnia i lat powojennych. Osoba Pani Marii Jaremy zwanej w środowisku Jaremianką zachwyciła ją, jak sama wspomina, nie tylko urokiem osobistym, ale silnym charakterem i niekwestionowanym talentem. Żyła stosunkowo krótko, ale intensywnie i twórczo. Z przedstawionej biografii dowiadujemy się, że artystka urodziła się w Starym Samborze na Kresach i pochodziła z wielodzietnej rodziny. Miała bliźniaczą siostrę Nunę, kilkoro braci i sporo przyjaciół takich, jak rodzina: Różewiczów, Sternów, Przybosiów. Była żoną Kornela Filipowicza i matką Aleksandra Filipowicza. To właśnie syn Aleksander z żoną Marią pomogli Pani Agnieszce odkryć bogate i skomplikowane życie malarki. Jej dom rodzinny na Woli Justowskiej w Krakowie, w którym pozostały ubrania, bielizna, buty, torebki, niektóre kosmetyki, przybory malarskie, szkicowniki, kalendarze notatki pozwoliły autorce mocniej zgłębić naturę artystki.

Jak sama Autorka biografii zauważa, to właśnie życzliwość osób z najbliższej rodziny Marii Jaremy sprawiła, że mogła opowiedzieć i odkryć na nowo historię kobiety obdarzonej niezwykłym talentem, charyzmą i nowatorskimi pomysłami artystycznymi. Pani Jarema studiowała bowiem pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego, współtworzyła Grupę Krakowską i teatr Crikot, współpracowała z Tadeuszem Kantorem, projektowała kostiumy i organizowała wystawy dla swoich przyjaciół. Artystka uznawana jest również za zaangażowaną aktywistkę społeczną, kobietę bezkompromisową, szalenie inteligentną i sprzyjającą wszystkim kolegom niezależnie od pochodzenia, narodowości i światopoglądu.

Lekturę czyta się z ogromną przyjemnością, ponieważ opisuje środowisko wybitnych twórców, tych spełnionych i niespełnionych, niejednokrotnie niedocenianych za życia, a jednak pełnych marzeń, pasji, kochających ludzi i życie. Trzeba pamiętać, że byli to zwykli ludzie, borykający się z problemami dnia codziennego. Oni także przeżyli piekło wojny i tak samo cierpieli, głód, choroby, tracili najbliższych, uwiezionych w obozach, jak wielu ówcześnie żyjących. Bardzo roztkliwia moment, w którym autorka opisuje, jak Pani Maria organizuje bezinteresowną pomoc chorym, głodnym i samotnym przyjaciołom kolegom, znajomym i najbliższym członom rodziny. Zadajemy sobie pytanie, jak potoczyłaby się droga artystyczna głównej bohaterki powieści, gdyby nie przerwała jej nieuleczalna choroba? Zapraszamy do przeczytania lektury.

Grażyna Serafin