Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie

POŻEGNANIE Z SYNAGOGĄ - PAMIĘĆ I SŁOWO II

POŻEGNANIE Z SYNAGOGĄ - PAMIĘĆ I SŁOWO II 

Przemyska Biblioteka Publiczna im. I. Krasickiego i działające przy niej Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich – Oddział w Przemyślu od czterdziestu sześciu lat mieszczą się w budynku synagogi. Bożnicy, której budowę zainicjował w 1905 r. znany przemyski działacz żydowski Mojżesz Scheinbach, dlatego określanej mianem synagogi Scheibacha lub Nowej Synagogi, od nazwy stowarzyszenia, które było jej właścicielem.

Obecnie Przemyska Biblioteka Publiczna, dzięki staraniom organizatora, pozyskała nowy lokal i wkrótce opuści mury dotychczasowej siedziby. Stąd pomysł na pożegnanie z synagogą, którego realizację umożliwiło pozyskanie przez przemyski Oddział SBP dofinansowania ze środków Urzędu Miejskiego w Przemyślu.

Zorganizowana 12 października 2013 r. całodniowa impreza Pamięć i Słowo II odbyła się pod honorowym patronatem Prezydenta Miasta Przemyśla Roberta Chomy. Była wydarzeniem kulturalnym, a w szczególności literacko – muzycznym, na które złożyły się: konkurs recytatorski, prelekcja Dariusza Pado pt. „Jerzy Ficowski – szlojmer pamięci”, otwarcie wystawy fotograficznej Jacka Szwica „Żydzi we współczesnym Lwowie” oraz koncert muzyki klezmerskiej w wykonaniu zespołu NeoKlez z Lublina.

Pamięć i Słowo II nawiązuje do tradycji organizowanych w przemyskiej Bibliotece konkursów recytatorskich, których inicjatorką i organizatorką, od trzydziestu lat, jest Ewa Lis. Literatura żydowska, jak również inspiracje i motywy żydowskie w piśmiennictwie były już tematami trzech konkursów organizowanych w przemyskiej książnicy: Posłuchaj, niech ostatnia zabrzmi z ziemi skarga (1993), Pamięć i Słowo  (2003), Mizrach (2008).

Synagoga, jest odpowiednim miejscem do prezentowania utworów pisanych w języku jidysz lub po hebrajsku, utworów żydowskich twórców, a także tych, które odwołują się do bogatej kultury i historii Żydów. Najwłaściwszym zaś okazuje się prezentowanie poezji, która jest tak bliska sacrum, pośród której bytują ludzie najwrażliwsi i najgłębiej rozumiejący istotę egzystencji.

Tym razem w synagodze czterdziestu czterech recytatorów z Podkarpacia pięknym słowem poetyckim przypominało zarówno o magicznym świecie, o mądrości i obyczajach żydowskich, jak i o tragicznej zagładzie i zbrodni dokonanej na całym narodzie.

Prezentacje młodzieży oraz uczestników dorosłych oceniało jury w składzie: Marcin Ehrlich (reżyser), Alicja Kunert (bibliotekarz) i Dariusz Pado (poeta). Podkreślając wysoki poziom konkursu i ciekawy dobór repertuaru jury  przyznało blisko dwadzieścia nagród i wyróżnień. W kategorii poezji śpiewanej: pierwszą nagrodę Aleksandrze Lechocińskiej z Przemyśla,  drugą nagrodę  Katarzynie Mielnikiewicz z Przemyśla. Natomiast  w kategorii recytatorów dorosłych pierwszą nagrodę otrzymała  Tamara  Ryzner z Przemyśla, a trzy drugie  nagrody przyznano: Tomaszowi  Gnapowi i Karolinie Abramowicz z Lubaczowa oraz Magdalenie Maruszak z Leżajska. Z kolei w kategorii recytatorów – młodzieży szkolnej przyznano dwie pierwsze nagrody, które otrzymali: Weronika Czyrny z Leżajska i Michał Kurek z Lubaczowa oraz trzy drugie nagrody przyznane: Katarzynie Lis z Jarosławia, Karolowi Łozińskiemu z Przemyśla i Filipowi Sołkowi z Leżajska. Trzy trzecie nagrody w tej kategorii przyznano: Aleksandrze Stelmaszczyk, Aleksandrze Bernatek i Mateuszowi Grodeckiemu z Przemyśla.  Komisja wyróżniła ponadto: Żanetę Homę i Kingę Wygnaniec z Jarosławia oraz Izabelę Krubnik, Justynę Rokosz, Magdalenę Zarembską i Justynę Kąkol z Lubaczowa.

Konkurs wspomogli sponsorzy: Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego,  Fundacja  Judaica, Wydawnictwo Austeria, Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach oraz Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, którzy ufundowali nagrody książkowe.

Imprezie towarzyszyło również otwarcie wystawy fotograficznej Jacka Szwica Żydzi we współczesnym Lwowie. Autor to przemyski fotografik, miłośnik Lwowa i znawca tematyki żydowskiej. Wystawa prezentowała  historię odradzania się kultury, tradycji i religii żydowskiej we Lwowie po okresie komunizmu. W kadrze obiektywu zatrzymano  miejsca, a przede wszystkim ludzi, którzy pracowali nad przywracaniem kultury, wiary i języka swoich przodków.

Istotnym elementem programu była prelekcja  Dariusza Pado, poety i  znawcy tematyki żydowskiej pt. „Jerzy Ficowski – szlojmer pamięci”.   Dariusz Pado przybliżył młodzieży postać Jerzego Ficowskiego pisarza o wielostronnych zainteresowaniach i zdolnościach, badacza twórczości Bruno Schulza. Twórcy, u którego wojna i dramat zagłady Żydów wzbudziły potrzebę ocalenia także tej kultury od zapomnienia.

Finałem całodniowej imprezy "Pamięć i Słowo II" był koncert zespołu NeoKlez. Pięciu młodych muzyków z Lublina: Stanisław Leszczyński (skrzypce), Damian Szymczak (klarnet), Piotr Tomala (akordeon), Kacper Bardzki (kontrabas) i Stanisław Siedlaczek (perkusja) zaprezentowało przemyskiej publiczności mieszankę muzyki żydowskiej, bałkańskiej
i bliskowschodniej. Muzycy zagrali zarówno klasyczne kompozycje klezmerskie, jak i  kompozycje własne. Dało się  słyszeć, że muzycy eksperymentują i tworzą nowe aranżacje, na które mają wpływ również inne gatunki muzyki. Łobuzerski styl i duża energia są wizytówką NeoKlez, którzy zyskali uznanie i sympatię zgromadzonej w synagodze publiczności.

Impreza przypomniała o wielkim bogactwie, jakie wniosły dzieła literackie, a zwłaszcza poetyckie pisarzy z rodowodem żydowskim do polskiej literatury narodowej. Przypomniała również o czasach  kiedy Przemyśl, był miastem wielokulturowym, a społeczność żydowska współtworzyła jego rzeczywistość, której synagoga Scheinbacha jest materialnym dowodem.

Przemyskiej Bibliotece Publicznej pozwoliła godnie pożegnać się z miejscem, w którym przez blisko pięćdziesiąt lat bibliotekarze stojąc na straży dziedzictwa kulturowego pielęgnowali również pamięć o historii i kulturze narodu żydowskiego.

Katarzyna Bednarz-Soja

Przewodnicząca
Oddziału SBP w Przemyślu

______________________________________________________________________________________________________________

GALERIA